7 Лутер го напушта Рим

Најистакнатиот меѓу оние кои биле повикани да ја изведат црквата од темнината на папството, во светлината на почистата вера бил Мартин Лутер. Ревен, огнен и посветен, незнаејќи за никаков друг страв, освен страв од Бога, и признавајќи ја како темел на верата само Библијата, Лутер бил вистинскиот човек за своето време; преку него Бог извршил големо дело за реформа на црквата и просветлувањето на светот. {ГБ 120.1}

Како и првите весници на евангелието, Лутер потекнувал од сиромашниот сталеж. Своите први години ги поминал во скромниот дом на еден германски селанец. Со секојдневна напорна работа како рудар, неговиот татко заработувал средства за негово образование. Тој сакал неговиот син да стане правник, но Бог имал намера да го направи градител во големиот храм кој полека се подигал во текот на вековите. Тешкотии, откажувања и строга дисциплина било училиштето во кое бесконечната Мудрост го подготвувала Лутера за значајната мисија на неговиот живот. {ГБ 120.2}

Таткото на Лутер бил човек со силен и активен дух и со многу силен карактер, чесен, решителен и искрен. Тој бил верен на своето чувство на должноста, не плашејќи се од последиците. Неговиот здрав разум со недоверба гледал на монашкиот живот. Тој бил крајно незадоволен кога Лутер без негово одобрување стапил во еден манастир; и поминале две години пред таткото да се помири со својот син, па дури и тогаш неговите ставови останале исти. {ГБ 120.3}

Родителите на Лутер посветувале големо внимание на воспитувањето и образуванието на своите деца. Настојувале да ги поучат во познавањето на Бога и во извршувањето на христијанските должности. Честопати во присуство на неговиот син таткото се молел детето да се сеќава на името Господово, и еден ден да помогне за унапредување на Неговата вистина. Неговите родители настојувале мудро да ја искористат секоја предност за морален и интелектуален развој, што им го овозможувал нивниот макотрпен живот. Сериозно и неуморно се труделе своите деца да ги подготват за побожен и корисен живот. Во својата решителност и цврстина, понекогаш покажувале поголема строгост, но самиот реформатор, иако бил свесен дека тие во некои погледи грешат, повеќе ја одобрувал отколку што ја осудувал нивната дисциплина. {ГБ 121.1}

Во училиштето, што почнал да го посетува мошне рано, со Лутер се постапувало мошне грубо, па дури и сурово. Сиромаштијата на неговите родители била толку голема што, оставајќи го родителскиот дом за да посетува училиште во друго место, извесно време бил принуден да се прехранува пеејќи од врата до врата, а често морал и да гладува. Мрачните и празноверни сфаќања за верата што тогаш преoвладувале, го исполнувале со страв. Навечер легнувал со тажно срце, гледајќи со страв во мрачната иднина, во постојан страв од Бога, кого го замислувал како строг и непопустлив судија и како свиреп тиранин, а не како небесен Татко полн со милост и љубов. {ГБ 121.2}

Сепак, и покрај многуте и силни обесхрабрувања, Лутер одлучно се насочил кон највисокиот стандард на морално и интелектуално совршенство кој ја привлекувал неговата душа. Тој копнеел за знаење, и неговиот сериозен и активен ум се стремел кон она што е трајно и корисно, а не кон она што е видливо и површно. {ГБ 121.3}

Кога на возраст од осумнаесет години стапил на универзитетот во Ерфурт, неговата положба била поповолна и изгледите за иднината биле посветли од оние во претходните години. Бидејќи неговите родители со труд и со штедливост си ги обезбедиле потребните средства за живот, тие биле во можност и нему да му ја дадат потребната помош; а влијанието на разумните пријатели донекаде го ублажило мрачниот впечатокот на неговото поранешно воспитување. Тој внимателно ги проучувал делата на најдобрите писатели, збогатувајќи го умот со нивните најдобри мисли, а знаењето на мудреците го преточил во своја сопственост. Дури и во услови на најстрога дисциплина кои ги наметнале неговите поранешни наставници, тој покажувал извонредни способности, а сега, во поповолна средина, неговиот ум се развивал уште побргу. Брилијантната меморија, живата имагинација, големата способност за логично размислување и неуморната трудољубивост во учењето наскоро му помогнале да го заземе првото место меѓу неговите другари. Интелектуалната дисциплина му помогнала да созрее, ја поттикнала активноста на умот и ја изострила перцепцијата, што го подготвила за подоцнежната борба во неговиот живот. {ГБ 121.4}

Лутер имал страв од Бога, и тоа му помогнало да ги сочува цврстините на своите намери и го водел во длабока понизност пред Бога. Тој бил свесен за неговата постојана зависност од Божјата помош; секој ден го почнувал со молитва, додека неговото срце постојано воздивнувало барајќи ја Неговата помош и водство. „Да се молиш добро”, често зборувал, „е подобро од половината од наученото” (D’Aubigne, b. 2, ch. 2). {ГБ 122.1}

Еден ден, додека ги разгледувал книгите во универзитетската библиотека, Лутер открил една Библија на латински. Пред тоа, тој никогаш не видел таква книга; дури не ни знаел дека таа постои. За време на јавните богослуженија слушал одделни делови од евангелијата и посланијата што му се читале на народот на јавното богослужение и претпоставувал дека тоа е целата содржина на Библијата. Сега за првпат ја видел целата Библија. Со измешано чувство на стравопочит и чудење ги прелистувал нејзините свети страници; со забрзан пулс и со треперливо срце сам ги читал зборовите на животот, застанувајќи за момент за да извика: „О, кога Бог мене би ми дал една ваква книга!” (Исто, b. 2, ch. 2). Небесните ангели биле покрај него, а зраците на светлината од Божјиот престол ги откривале богатствата на вистината на неговиот разум. Секогаш се плашел дека ќе го навреди Бога, но сега, како никогаш порано, го обзело длабоко убедување за сопствената грешност. {ГБ 122.2}

Искрената желба да се ослободи од гревот и да се помири со Бога, конечно го натерала да стапи во манастир и да се посвети на монашкиот живот. Овде од него барале да ги извршува најниските и најтешките работи и да проси од куќа до куќа. Бил во години кога човек најмногу чувствува потреба да биде почитуван и ценет и овие понижувачки работи длабоко ги повредувале неговите вродени чувства, меѓутоа, трпеливо ги поднесувал понижувањата верувајќи дека тоа е неопходно поради неговите гревови. {ГБ 123.1}

Секој момент кој можел да го оддели од своите секојдневни обврски, тој го користел за учење, жртвувајќи го дури и времето за спиење, па дури и времето предвидено за неговите скромни оброци. Најмногу уживал кога го проучувал Божјото слово. Нашол една Библија која со синџир била врзана за манастирскиот ѕид и често тука доаѓал. Доколку неговото осведочување за гревот било подлабоко, дотолку повеќе настојувал со сопствени дела да добие простување и мир. Водел многу строг живот, настојувајќи лошата склоност на својата природа, од која не можел да го ослободи неговиот монашки живот, да ја искорени со пост, камшикување и неспиење. Не отстапувал пред ниедна жртва само да ја постигне чистотата на срцето, која би го оспособила да му угоди на Бога. „Навистина бев побожен монах” – рекол подоцна – „и точно ги исполнував сите правила на својот ред, повеќе отколку што може и да се замисли. Ако некогаш еден монах би можел да дојде во небото благодарение на своите монашки дела, тогаш без сомнеж јас би имал право на тоа… Ако оваа ситуација траеше малку подолго, моите мачења би ме одвеле во смрт” (Исто, b. 2, ch. 3). Поради таквото маченичко казнување на телото ја изгубил силата и страдал од грчеви и несвестици, од кои никогаш повеќе сосема не се опоравил. Но, и покрај сите негови напори, неговата оптоварена душа не нашла олеснување. Тој конечно бил доведен до работ на очај. {ГБ 123.2}

Кога Лутер мислел дека сѐ е загубено, Бог му испратил пријател и помошник. Побожниот Штаупиц му помогнал на Лутер да го разбере словото Божјо, да го сврти вниманието од себе, му помогнал да се ослободи од неподносливото чувство на вина поради кршењето на Божјиот закон и да гледа на Исуса – на Спасителот кој ги простува гревовите. „Наместо да се измачуваш себеси поради своите гревови, фрли се во прегратките на Спасителот. Верувај во Него, во праведноста на Неговиот живот, и во помирувањето со Неговата смрт… Слушај го Божјиот Син. Тој станал човек за да ти даде уверување во божествената милост. Љуби Го Оној кој прв тебе те љубел“ (Исто, b. 2, ch. 4). Така зборувал овој гласник на милоста. Неговите зборови оставиле длабок впечаток врз Лутера. По долгата борба против многуте вкоренети заблуди, сега бил во состојба да ја сфати вистината и најпосле во неговата вознемирена душа завладеал мир. {ГБ 123.3}

Лутер бил ракоположен за свештеник и бил повикан од манастирот да предава како професор на универзитетот во Витенберг. Тука почнал да ја проучува Библијата на изворните јазици. Во исто време почнал да држи предавања за Библијата, на многумина воодушевени слушатели им ги толкувал псалмите, евангелијата и посланијата. Штаупиц, неговиот пријател и учител, го поттикнувал да застане на проповедалната и да го проповеда Божјото слово. Лутер се двоумел, чувствувајќи дека е недостоен да му зборува на народот во Христово име. Дури по долга внатрешна борба тој конечно попуштил на молбите на својот пријател. Веќе доволно бил запознаен со Библијата и Божјата милост се гледала на него. Неговата елоквентност ги освојувала слушателите. Јасноста и моќта со која ја изнесувал вистината влијаела врз умот, а неговиот ентузијазам ги освојувал нивните срца. {ГБ 124.1}

Лутер сѐ уште бил верен син на папската црква, и не помислувал дека неговата положба ќе се промени во иднина. Божјото провидение го навело да го посети Рим. Патувал пеш, а на патот ноќевал по манастирите. Во еден манастир во Италија се зачудил на богатството, сјајот и раскошот на кој наишол таму. Уживајќи дворски приходи монасите живееле во прекрасни апартмани, се облекувале во најбогати и најскапи облеки, и се хранеле од раскошни трпези. Со длабока тага Лутер ја споредувал оваа сцена со својот живот полн со самооткажување и тешкотии. Тоа го збунило неговиот ум. {ГБ 124.2}

Најпосле оддалеку го здогледал градот на седумте ритчиња. Длабоко возбуден, се фрлил на земјата извикувајќи: „Свети Риме, јас те поздравувам!” (Исто, b. 2, ch. 6). Влегол во градот, ги посетувал црквите, слушал чудесни приказни што ги повторувале свештениците и монасите, и ги извршувал сите пропишани церемонии. Насекаде наидувал на сцени што го исполнувале со чудење и ужас. Тој видел дека беззаконието ги зафатило сите редови на свештенството. Слушал непристојни шеги од високите великодостојници, а нивното страшно безбожништво и сквернавење што го покажувале дури и за време на миса, го исполнувале со ужас. И меѓу монасите и меѓу жителите на градот, насекаде наидувал на расипаност и на разврат. Каде и да се свртел, наместо светост забележувал сквернавење. „Тешко е да се замисли” – пишувал тој – „какви сѐ гревови и срамни дела се прават во Рим, тоа мора да се види и чуе за да може да се верува”. Поради тоа настанала и поговорката: „Ако има пекол, тогаш Рим е изграден врз него. Тоа е бездна од каде доаѓаат сите гревови!” (Исто, b. 2, ch. 6). {ГБ 124.3}

Со неодамнешниот декрет папата им ветувал простување на гревовите на сите оние што на колена ќе се искачат по таканаречената „Пилатова скала” на која, како што се зборувало, нашиот Спасител слегувал кога ја напуштил Римската судница, и која, на чудесен начин била пренесена од Ерусалим во Рим. Еден ден Лутер побожно се искачувал по таа скала, кога одеднаш му се јавил глас сличен на гром: „Праведникот преку верата ќе живее” (Римјаните 1:17). Тој скокнал на нозете и побегнал од тоа место, засрамен и вчудовиден. Овој библиски текст никогаш не ја изгубил моќта врз неговата душа. Од тој миг, појасно од кога и да е порано, сфатил колкава е заблудата да се верува дека спасението може да се заслужи со човечки дела, и ја увидел потребата од постојана вера во Христовите заслуги. Неговите очи се отвориле, и никогаш повеќе не се затвориле пред измамите на папството. Свртувајќи го своето лице од Рим, го свртел од него и своето срце, и оттогаш неговата разделба од Рим станувала сѐ поизразена сѐ додека конечно не ги прекинал сите контакти со папската црква. {ГБ 125.1}

По враќањето од Рим, Лутер од универзитетот во Витенберг добил диплома на доктор по теологија. Сега тој слободно располагал со своето време и бил во можност да се посвети на проучување на Библијата, која толку многу ја сакал. Свечено се заветувал дека секој ден во својот живот внимателно ќе го проучува и совесно проповеда само Божјото слово, а не папските догми и изреки. Сега тој не бил само монах или професор по теологија, туку ополномоштен гласник на Библијата. Бил повикан како пастир да го пасе Божјото стадо кое било гладно и жедно за вистината. Решително изјавил дека единствен извор на верата на христијаните треба да биде Библијата. Овие зборови удриле во самиот темел на папската власт. Тие ги содржеле главните начела на реформацијата. {ГБ 125.2}

Лутер видел колку е опасно да се издигнуваат човечките теории над Божјото слово. Тој храбро ја нападнал безбожната филозофија на схоластиката, критикувајќи ја теологијата која дотогаш доминирала во умовите на луѓето. Таквите студии ги прогласил не само за безвредни туку и за штетни, настојувајќи мислите на своите слушатели да ги одврати од лажните мудрувања на филозофите и теолозите, и да ги насочи кон вечните вистини изнесени од пророците и апостолите. {ГБ 126.1}

Драгоцена била пораката што им ја носел на жедните луѓе, кои со најголемо внимание ги слушале неговите зборови! Такви учења никогаш порано луѓето не слушнале. Радосната вест за љубовта на Спасителот, сигурноста на простувањето и мирот преку Неговата пролеана крв, сето тоа донело радост во нивните срца и кај нив разбудиле бесмртна надеж. Во Витенберг се запалила светлина чии зраци требале да допрат до најоддалечените делови на земјата, чијшто сјај ќе се зголемува со приближувањето на последните времиња. {ГБ 126.2}

Но, светлината и темнината не можат да се усогласат. Помеѓу вистината и заблудата постои непомирлив судир. Да се чува и брани едното, значи да се напаѓа и соборува другото. Самиот наш Спасител рекол: „Немојте да мислите дека дојдов да донесам мир на земјата; не дојдов да донесам мир, туку меч” (Матеј 10:34). Неколку години по почетокот на реформацијата Лутер изјавил: „Бог не само што ме води, туку едноставно ме турка напред. Тој ме освои, јас не сум свој господар. Сакам да живеам во мир, но фрлен сум среде бури и револуции” (D’Aubigne, b. 5, ch. 2). Сега го чекало вистинско бојно поле. {ГБ 126.3}

Католичката црква вршела трговија со Божјата милост. Масите на менувачите (Матеј 21:12) биле поставени крај нејзините олтари, а низ воздухот се огласувале извиците на продавачите и купувачите. Под изговор дека се собираат средства за изградба на црквата на Свети Петар во Рим, со дозвола на папата, јавно се нудени за продавање прошталници за гревовите. На сметка на злосторствата се градел храм за служба на Бога, а неговиот аголен камен требало да биде поставен на беззаконието! Меѓутоа, токму средствата предвидени за издигањето на Рим предизвикале смртен удар на неговата моќ и големина. Токму тоа ги подигнало најодлучните и најрешителните противници на папството, и ја предизвикало битката која го потресла папскиот престол и ја разнишала трикратната круна на главата на понтифексот. {ГБ 127.1}

Служителот по име Тецел, кој ја предводел продажбата на прошталниците во Германија, претходно бил обвинет за најниски злосторства против општеството и Божјиот закон, но избегнувајќи ја казната за своите злосторства, бил назначен да ги остварува користољубивите и бескрупулозните планови на папата. Со голема дрскост ги повторувал очигледните лаги и раскажувал чудесни приказни заведувајќи ги на тој начин неупатените, лековерните и суеверните луѓе. Кога луѓето би го имале Божјото слово, не би можеле толку лесно да бидат измамени. Затоа Библијата била сокриена од народот за да остане под контрола на папството и со тоа да ја зголеми моќта и богатството на своите честољубиви водачи (See John C. L. Gieseler, A Compendium of Ecclesiastical History, per. 4, sec. 1, par. 5.). {ГБ 127.2}

Кога Тецел влегувал во некој град, пред него одел предвесник, најавувајќи: „Божјата милост и милоста на светиот отец (папата) е пред вашата врата” (D’Aubigne, b. 3, ch. 1). А народот го поздравувал богохулниот измамник, како самиот Бог да слегол од небото кај нив. Во црквата била воведена срамна трговија, а Тецел, од проповедалната ги возвишувал индулгенциите како највреден дар од Бога. Тој изјавувал дека врз основа на неговите писмени потврди за купеното простување ќе им се простат сите гревови, и во сегашноста и во иднината, и дека дури и „нема потреба од покајание“ (Исто, b. 3, ch. 1). Освен тоа, ги уверувал своите слушатели дека индулгенциите имаат моќ да ги спасат не само живите, туку и мртвите, и дека во оној момент кога на дното на неговата кутија ќе ѕвекнат парите, душата во чија корист биле дадени парите ќе излезе од чистилиштето и ќе отиде на небото (See K. R. Hagenbach, History of the Reformation, vol. 1, p. 96.). {ГБ 127.3}

Кога Симон гаталецот им понудил пари на апостолите за да купи власт и да прави чуда, Петар му одговорил: „Среброто твое нека загине заедно со тебе, зашто помисли дека дарот Божји може да се стекне со пари” (Дела 8:20). Но, понудата на Тецел илјадници од нив жедно ја прифатиле. Злато и сребро се слевало во неговата ризница. Спасението, што се нудело за пари, било прифаќано полесно отколку она што било условено со покајание, вера и постојани напори во борбата против гревот (Види Додаток). {ГБ 128.1}

Учените и побожни луѓе на Католичката црква се побуниле против доктрината за индулгенции, а мнозина не можеле да поверуваат во таквите тврдења толку спротивни на здравиот разум и Божјото откровение. Ниту еден свештеник не се осмелил јавно да го крене својот глас против неправедната трговија, но умовите на луѓето станале вознемирени и загрижени, а многумина сериозно се прашувале дали можеби Бог нема да подигне некое избрано орудие да ја очисти црквата. {ГБ 128.2}

Лутер, кој сѐ уште бил ревен поддржувач на папството, се згрозувал од оваа богохулната дрскост на трговците со индулгенции. Мнозина од неговите верници кои купиле индулгенции, наскоро почнале да доаѓаат кај него како нивен свештеник исповедајќи разни гревови, со надеж дека ќе добијат простување, не затоа што се покајале и сакале да започнат нов живот, туку затоа што купиле индулгенции. Лутер одбил да ги разреши од гревот, предупредувајќи ги дека ако не се покаат и не го променат нивниот начин на живот, ќе загинат. Збунети и конфузни се вратиле кај Тецел и му се пожалиле дека нивниот исповедник не ги признава неговите потврди; а некои, похрабри, барале да им се вратат парите. Ова многу го налутило монахот. Изговарајќи најстрашни клетви, наредил на главниот плоштад да се запали оган и изјавил дека од папата добил власт да ги запали сите еретици кои ќе се осмелат да се спротивстават на неговите најсвети индулгенции” (D’Aubigne, b. 3, ch. 4). {ГБ 128.3}

Тогаш Лутер храбро го започнал своето дело како борец за вистината. Тој сериозно и свечено ги предупредувал луѓето од проповедалната. На народот му укажувал на одвратниот карактер на гревот и учел дека човекот не може со сопствени дела да ја намали вината или да ја избегне казната. Ништо, освен покајание пред Бога и верата во Христа не може да го спаси грешникот. Христовата благодат не може да се купи, тоа е бесплатен дар. Тој ги советувал луѓето да не купуваат индулгенции туку со вера да гледаат во распнатиот Спасител. Тој го споделил своето болно искуство, кога залудно настојувал спасението да го осигура со понижувачко и покајничко мачење на телото и ги уверувал своите слушатели дека мир и радост нашол дури тогаш кога го одвратил својот поглед од себе и поверувал во Христа. {ГБ 129.1}

Бидејќи Тецел продолжил со својата трговија и со безбожните барања, Лутер решил најенергично да протестира против овие дрски злоупотреби. Набргу му се дала можност. Дворската црква во Витенберг имала многу реликвии кои на големите празници биле изложени пред народот, и сите кои во тоа време би ја посетиле црквата и би се исповедале, добивале целосно простување на гревовите. Поради тоа, народот во тие денови во голем број доаѓал во црквата. Се приближувал еден од најважните празници, празникот „Сите свети”. Во пресрет на тој празник, Лутер, мешајќи се со толпата што се упатила кон црквата, прикачил листа од деведесет и пет тези против науката за индулгенции на нејзината врата, изјавувајќи дека е подготвен да ги брани овие тези наредниот ден на универзитетот, против сите кои мислеле дека се способни да ги нападнат. {ГБ 129.2}

Неговите тези привлекле сеопшто внимание. Биле читани многупати, и повторувани на сите страни. На универзитетот и во целиот град настанала голема возбуда. Овие тези покажале дека ниту на папата ниту на кој било друг човек никогаш не му била дадена власт да простува гревови и да ослободува од казни. Продавањето на индулгенции е само една фарса, вештина да се изнудат пари од народот, да се искористи неговата лековерност – лукавство на сатаната да ги уништи душите на сите оние што ќе поверуваат во оваа лага. Исто така јасно беше покажано дека Христовото евангелие е највредното богатство на црквата и дека Божјата благодат, која е откриена во него, бесплатно им се дава на сите што ја бараат преку покајание и вера. {ГБ 130.1}

Тезите на Лутер предизвикувале на расправија, но никој не се осмелил да го прифати предизвикот. Прашањата што ги поставил за неколку дена се рашириле низ цела Германија, а за неколку седмици одекнувале низ целиот христијански свет. Многу побожни католици, кои со тага го гледале страшното беззаконие кое преовладувало во црквата и го осудувале, но не знаеле како да го спречат сето тоа, со голема  радост ги читале тезите на Лутер, препознавајќи го Божјиот глас во нив. Чувствувале дека Бог милостиво им подал рака да ја сопре поплавата на расипаноста што извирала од римскиот престол. Кнезовите и судиите потајно се радувале што најпосле ќе биде зауздана дрската сила која забранувала секакво право на приговор на нејзините одлуки. {ГБ 130.2}

Но, повеќето од оние што го сакале гревот и суеверието се исплашиле кога биле разоткриени заблудите што го смирувале нивниот страв. Подмолното свештенство, кое поттикнувало криминал, гледајќи дека се заканува опасност да ги изгубат своите приходи, било страшно огорчено. Реформаторот наишол на огорчени тужители. Некои го обвинувале дека постапува пребрзо и непромислено. Други го обвинувале за ароганција, мислејќи дека не го води Бог, туку дека тоа го работи од гордост и остра непромисленост. „Човек ретко може да изнесе нешто ново”, им одговорил тој, „а притоа да не изгледа горд и да не биде обвинет дека предизвикува кавги?… Зошто Христос и сите други маченици биле убиени? Затоа што се чинело дека горделиво ја презираат мудроста на своето време и дека истакнуваат нови идеи, не прашувајќи ги понизно за совет приврзаниците на старите сфаќања”. {ГБ 130.3}

Потоа изјавил: „Сѐ што ќе направам ќе биде според Божјиот совет, а не според човечка мудрост. Ако делото е од Бога, кој може да го спречи, а ако не е од Него, кој може да го унапреди? Не мојата волја, не нивната, не нашата, туку само Твојата волја, о свети Оче, кој си на небесата!” (Исто, b. 3, ch. 6). {ГБ 131.1}

Иако Лутер во ова дело бил преводен од Божјиот Дух, тој сепак не можел да го продолжи без жестоки борби. Приговорите и срамотењето од страна на непријателите, погрешното толкување на неговите намери, неправедни и злонамерни предупредувања на сметка на неговиот карактер и на неговите побуди, навалувале на него како поплава, и тие не биле без успех. Тој се надевал дека водечките луѓе на нацијата, и во црквите и во образовните институции, драговолно ќе му се придружат во корист на реформацијата. Лутеровото срце било исполнето со радост и надеж, кога слушнал зборови на охрабрување од луѓе на високи позиции. Веќе гледал како осамнува посветол ден за црквата. Но, набргу овие охрабрувања се претвориле во навреди и осуди. Многу државни и црковни достоинственици биле уверени во вистинитоста на неговите тези, но набргу увиделе дека прифаќањето на овие вистини би довело до големи промени. Да се просветли и реформира народот, всушност би значело да се поткопа авторитетот на Рим, да се сопрат илјадници потоци што се влеваат во неговите ризници, а тоа би ја намалило расипаноста и раскошот на папските водачи. Освен тоа, да се научат луѓето да мислат и да постапуваат како одговорни битија, и само од Исуса да го очекуваат своето спасение, би значело да се поткопа престолот на врховниот свештеник, и тоа можеби на крај би го срушило нивниот личен авторитет. Поради овие причини одбиле да го прифатат знаењето што Бог им го понудил, се спротивставиле на човекот што самиот Бог го испратил да ги просветли, и на тој начин се подигнале против Христа и Неговата вистина. {ГБ 131.2}

Помислувајќи на себе, Лутер треперел, свесен дека стои сам против најмоќните сили на земјата. Понекогаш се сомневал дали во тоа спротивставување на авторитетот на црквата навистина го води Бог. „Кој сум јас” – пишувал тој – „да се спротивставам на величието на папата, пред кого… треперат земните цареви и целиот свет?… Никој не може да знае колку страдав во моето срце во текот на првите две години, и во каква неволја, дури и очај, често паѓав”. (Исто, b. 3, ch. 6). Но тој сепак не бил оставен да стане крајно обесхрабрен. Кога му недостигала човечката поддршка, тој гледал само во Бога и научил целосно да се потпира на Неговата семоќна рака. {ГБ 132.1}

На еден пријател на реформацијата, Лутер му напишал: „Библијата не може да се разбере ниту со проучување ниту со разум. Твоја прва должност е да започнеш со молитва. Моли се на Господа во својата голема милост да ти подари правилно сфаќање на Неговото слово. Најдобар толкувач на Божјото слово е самиот нејзин Автор, како што и самиот рекол: „И ќе бидат сите од Бога научени” (Јован 6:45). „Не надевај се дека ќе постигнеш нешто со сопствени напори, или со способностите на својот ум, надевај се единствено во Бога и во влијанието на Неговиот Дух. Верувај во зборовите на човекот кој го знае тоа од лично искуство” (Исто, b. 3, ch. 7). Овде се крие поука од најголемо значење за сите оние што чувствуваат дека Бог ги повикал, свечената вистина за ова време да ја пренесат и на другите. Овие вистини ќе предизвикаат непријателства и на сатаната и на сите оние кои се наклонети кон измислици што самиот тој ги смислил. Во борбата со силите на злото потребно е нешто повеќе од силата на разумот и човечката мудрост. {ГБ 132.2}

Кога противниците се повикувале на обичаите или на традицијата, или на тврдењата и авторитетот на папата, Лутер одговарал повикувајќи се на Библијата и само на Библијата. Тука се наоѓале доказите што тие не можеле да ги побијат па поради тоа робовите на формализмот и празноверијата ја барале неговата крв, како што Евреите ја барале Христовата крв. „Тој е еретик”, извикувале приврзаниците на Рим. „Да му се дозволи на еден таков еретик да живее само еден час повеќе, претставува најсрамно предавство против црквата. Веднаш нека се подигне клада за него!” (Исто, b. 3, ch. 9). Но Лутер не станал плен на нивниот гнев. Бог му одредил дело кое требало да го изврши, и испратил Божји ангели да го заштитат. Мнозина пак, кои од Лутера ја примиле драгоцената светлина, станале предмет на сатанскиот гнев и поради вистината храбро поднеле страдања и смрт. {ГБ 132.3}

Лутеровите учења го привлекле вниманието на мисловните луѓе ширум Германија. Од неговите проповеди и списи извирале зраци на светлина кои разбудиле и просветлиле илјадници. Живата вера го зазела местото на мртвиот формализам кој толку долго се одржувал во црквата. Луѓето сѐ повеќе ја губеле довербата во празноверието на Рим. Урнати се предрасудите. Божјото слово, со кое Лутер го проверувал секое учење и секое тврдење, било како меч со две острици кој си го расчистувал себеси патот до срцата на луѓето. Насекаде се забележувало будење и желба за духовен напредок. Насекаде се чувствувал глад и жед за правда, како никогаш порано. Очите на народот, толку долго насочени кон човечките обреди и земните посредници, сега со покајание и вера биле насочени само кон Христа и тоа распнатиот. {ГБ 133.1}

Овој широко распространет интерес уште повеќе ги поттикнал стравувањата кај папските власти. Лутер добил покана да се појави во Рим за да одговара на обвинувањата за ерес. Овој налог многу ги исплашил неговите пријатели. Тие биле свесни каква опасност му се заканува во тој расипан град, кој веќе бил пијан од крвта на Христовите маченици. Затоа тие протестирале против неговото заминување во Рим, барајќи да биде сослушан во Германија. {ГБ 133.2}

Овој предлог најпосле бил прифатен и папата назначил еден легат да го испита случајот. Во упатствата упатени од папата до овој службеник било кажано дека Лутер веќе бил прогласен за еретик. Потоа на пратеникот му било наредено „да го прогонува и без одлагање да го присили на покорност”. Ако Лутер остане упорен, и ако папскиот легат не може да го држи под своја власт, тој бил овластен „да го гони низ сите краишта на Германија, да ги прогони, да ги проколне и да ги исклучи од црквата сите оние што ќе му останат приврзани” (Исто, b. 4, ch. 2). Понатаму папата му дал налог на својот легат – со цел целосно да ја истреби оваа заразна ерес – сите, со исклучок на царот, без оглед на нивниот углед и достоинство во црквата и државата, кои ќе пропуштат да го фатат Лутера и неговите приврзаници и да ги предадат на римска одмазда, да ги прогласат за исклучени. {ГБ 133.3}

Тука е прикажан вистинскиот дух на папството. Во целиот тој документ не се забележувала ниту трага од христијанските начела, па дури немало ниту вообичаена човечка правда. Лутер бил далеку од Рим и немал можност да го објасни или брани својот став; уште пред да биде испитан неговиот случај, тој бил прогласен за еретик, и во истиот ден бил предупреден, обвинет и осуден, и сето тоа од самопрогласениот свети отец, единствениот врховен, непогрешлив авторитет во црквата или државата. {ГБ 134.1}

Во тоа време, кога на Лутер најмногу му било потребно сочувство и совет од вистински пријател, Божјото провидение го испратило Меланхтон во Витенберг. Млад, скромен, воздржан во своето однесување, со здраво расудување, со големо знаење, со изразит дар на говор, а покрај тоа чист и честит, Меланхтон со овие особини на својот карактер придобил сеопшто восхитување и почитување. Неговиот благороден карактер не се истакнувал ништо помалку од неговите сјајни таленти. Наскоро станал искрен ученик на евангелието и Лутеров најблизок пријател и ценет поддржувач. Неговата благост, претпазливост и точност ја надополнувале Лутеровата храброст и енергичност. Нивната соработка во делото ѝ дала сила на реформацијата и претставувала извор на големо охрабрување за Лутера. {ГБ 134.2}

За место на сослушување бил избран Аугсбург, а реформаторот таму се упатил пеш. Некои сериозно се уплашиле за неговиот живот. Се слушале отворени закани дека на патот ќе го фатат и убијат и неговите пријатели го молеле да не се изложува на таков ризик. Дури го молеле да го напушти Витенберг и да најде сигурност кај оние што биле подготвени да го земат во заштита. Но тој не сакал да ја напушти позицијата што му ја одредил Бог. Тој чувствувал должност и покрај бурата што надоаѓала, да продолжи верно да ја брани вистината. Тој велел: „Јас сум како Еремија, човек против кого секој вика; но колку повеќе се зголемуваат нивните закани, толку повеќе е поголема и мојата радост… Тие веќе ја уништија мојата чест и мојот углед. Ми остана уште едно; тоа е моето бедно тело; и него нека го земат; со тоа ќе ми го скратат животот за неколку часа. Но, мојата душа не можат да ми ја земат. Оној што сака на светот да му го објавува Христовото слово, мора да очекува смрт во секој момент” (Исто, b. 4, ch. 4). {ГБ 134.3}

Веста за Лутеровото доаѓање во Аугсбург го исполнила срцето на папскиот легат со големо задоволство. Проблематичниот еретик, кој го свртел вниманието на целиот свет, сега веќе бил под власта на Рим, а легатот цврсто решил да не му дозволи да избега. Реформаторот пропуштил да си обезбеди гарантно писмо. Пријателите упорно го молеле да не се појавува пред легатот без гарантно писмо, и самите направиле сѐ за да му обезбедат таква гаранција од царот. Легатот имал намера, ако некако е можно, да го присили Лутера да се откаже, а ако тоа не му успее, да го одведе во Рим, за да ја сподели судбината на Хус и Јероним. Затоа, преку своите агенти се обидувал да го наговори Лутера да се појави без гарантно писмо верувајќи во неговата милост. Реформаторот решително го одбил тоа. И не сакал да се појави пред папскиот пратеник сѐ додека не го добил документот со кој царот му ја гарантирал својата заштита. {ГБ 135.1}

Приврзаниците на Рим решиле на политички начин да го придобијат Лутера со привидна благост. Во разговорот со него, папскиот пратеник покажувал голема љубезност, но барал Лутер безусловно да се покори на авторитетот на црквата и да се откаже од секоја точка на своето учење без докажување или прашање. Тој не го проценил добро карактерот на човекот со кој требало да преговара. Во својот одговор, Лутер изразил почит кон црквата, стремеж за вистината, дека е подготвен да одговори на сите приговори изнесени на сметка на неговите предавања, и тие учења да ги достави на одлуката на некои водечки универзитети. Но, во исто време, го кренал својот глас против постапката на кардиналот со која барал да се повлече, без никаков доказ дека бил во заблуда. {ГБ 135.2}

Единствениот одговор бил: „Негирај! Негирај!“ Реформаторот покажал дека неговиот став се темели на Библијата и решително изјавил дека не може да се откаже од вистината. Бидејќи не бил во состојба да ги побие Лутеровите аргументи, легатот го опсипал со порој навреди, со потсмев и ласкања помешани со цитати од преданијата и изјавите на црковните отци, не давајќи му можност на реформаторот воопшто да дојде до зборови. Гледајќи дека разговорот, воден на еден таков начин, не е од никаква корист, Лутер конечно неволно добил дозвола да го презентира својот одговор во писмена форма. {ГБ 136.1}

„На тој начин”, рекол тој, пишувајќи му на еден свој пријател, „имав двојна добивка: Прво, она што е напишано, може да се даде на проверка од страна на други луѓе, и второ, со тоа може полесно да се влијае на стравот, ако веќе не врз совеста на еден дрзок и брблив тиранин, кој инаку би можел да надвладее со својот заповеднички глас” (Martyn, The Life and Times of Luther, pages 271, 272). {ГБ 136.2}

На следниот состанок Лутер јасно, концизно и силно ги изнел своите ставови, целосно поткрепени со многубројни цитати од Библијата. Овој документ, откако најпрвин го прочитал на глас, му го предал на кардиналот кој со презир го фрлил настрана, изјавувајќи дека тоа се само празни зборови и безвредни цитати. Лутер, целосно пробуден, сега се сретнал со гордиот прелат на негов терен, традициите и учењата на црквата – и целосно ги срушил неговите тврдења. {ГБ 136.3}

Откако прелатот увидел дека Лутеровите докази се несоборливи, тој изгубил секаква самоконтрола и во гнев извикал: „Негирај, или ќе те испратам во Рим, да се појавиш пред судиите на кои им е наредено да се запознаат со твоето дело. Тебе, твоите приврзаници, и сите што те помагаат или што ќе ти помагаат во иднина ќе ве исклучам од црквата”. Најпосле со горделив и гневен глас изјавил: „Откажи се или немој повеќе да се појавуваш!” (D’Aubigne, London ed., b. 4, ch. 8). {ГБ 136.4}

Реформаторот веднаш се повлекол со своите пријатели, со што јасно дал до знаење дека од него не може да се очекува никакво откажување. Ова не била целта на кардиналот. Тој си ласкал себеси дека ќе биде во состојба со сила да го натера Лутера да се откаже. Сега, останувајќи сам со своите поддржувачи, погледот го префрлал од еден на друг, целосно разочаран поради неочекуваниот неуспех на неговите планови. {ГБ 137.1}

Напорите на Лутер во овој судир не биле без добри резултати. Луѓето што биле присутни на состанокот добиле можност да го споредат однесувањето на овие два човека и да проценат каков дух ги води и во што се состои вистинитоста на нивните ставови. Каков впечатлив контраст! Реформаторот, едноставен, скромен и решителен, стоел тука во Божја сила, имајќи ја вистината на негова страна, претставникот на папата вообразен, дрзок, горделив и неразумен, без ниеден доказ од Библијата, викал гласно: „Откажи се, или ќе те испратам во Рим да те казнат!” {ГБ 137.2}

И покрај тоа што Лутер обезбедил гарантно писмо, папистите планирале да го фатат и да го затворат. Меѓутоа, неговите пријатели, гледајќи дека неговото понатамошно задржување во овој град е бескорисно, настојувале без одлагање да се врати во Витенберг, но со најголема претпазливост за да се сокријат неговите намери. Затоа го напуштил Аугсбург пред да се раздени, на коњ, во придружба на само еден водич кој му го обезбедил началникот на градот. Исполнет со мрачни претчувства, тој тајно се пробивал низ мрачните и тивки улици на градот. Будните и свирепи непријатели демнеле над неговата глава. Дали ќе ги избегне поставените стапици? Тоа биле моменти на вознемиреност и искрена молитва. Стигнал до малата порта во ѕидот од градот. Таа била отворена за него, и тој со својот водич поминал без пречки. Кога се нашле слободни, надвор од градското подрачје, бегалците брзале, и пред легатот да биде свесен за Лутеровото заминување, тие веќе биле надвор од дофатот на своите гонители. Плановите на сатаната и неговите пратеници биле осуетени. Човекот за кого сметале дека веќе е во нивни раце, избегал како птица од мрежата на птичарот. {ГБ 137.3}

На веста за Лутеровото бегство, легатот бил изненаден и гневен. Тој очекувал дека поради својата мудрост и решителност во постапките со човекот кој ја вознемирил црквата ќе биде пофален, но неговата надеж го изневерила. Тој му дал израз на својот гнев во писмото упатено до саксонскиот изборен кнез Фридрих, тешко обвинувајќи го Лутера и барајќи од Фридрих да го испрати реформаторот во Рим, или да го протера од Саксонија. {ГБ 138.1}

Лутер во своја одбрана барал легатот или папата да ги докажат неговите заблуди од Писмото и најсвечено се заколнал дека ќе се откаже од својата наука доколку се докаже дека таа е во спротивност со Божјото слово. И тој ја изразил својата благодарност на Бога што го удостоил да страда за тоа толку свето дело. {ГБ 138.2}

Изборниот кнез, сепак, малку знаел за учењето на реформаторот, но тој бил длабоко импресиониран од искреноста, силата и јасноста на Лутеровите зборови; и сѐ додека не се докаже дека реформаторот е во заблуда Фридрих решил да биде негов заштитник. Одговарајќи на барањето на легатот, тој напишал: „Треба да бидете задоволни што доктор Мартин Лутер се појави пред вас во Аугсбург. Ние не очекувавме дека ќе го присилувате да се откаже, без да го убедите во неговите заблуди. Ниту еден од учените луѓе во нашето кнежевство не ме извести дека науката на Мартин е безбожна, антихристијанска или еретичка”. Кнезот исто така одбил да го испрати Лутера во Рим или да го протера од својата држава” (D’Aubigne, b. 4, ch. 10). {ГБ 138.3}

Изборниот кнез видел дека моралните ограничувања во општеството паднале многу ниско. Имало потреба од голема реформа. Сложените и скапи мерки за спречување и казнување на криминалот би биле непотребни ако луѓето ги признаат и почитуваат Божјите барања и гласот на просветлената совест. Видел дека Лутер работи токму на тоа подрачје и потајно се радувал што во црквата се чувствувало подобро влијание. {ГБ 138.4}

Тој исто така забележал дека како професор на универзитетот Лутер бил извонредно успешен. Поминала само една година откако реформаторот ги објавил своите тези на вратата на црквата, и веќе можело да се забележи дека бројот на верниците што ја посетувале црквата на празникот „Сите свети” значително се намалил. Рим бил лишен од своите почитувачи и дарови, но затоа нивното место го пополнувале поинакви посетители што доаѓале во Витенберг не како поклоници да ги обожаваат неговите реликвии, туку како студенти да ги наполнат универзитетските сали. Лутеровите списи насекаде буделе нов интерес за Библијата, и не само од Германија, туку и од другите земји доаѓале студенти на Витенбершкиот универзитет. Младите луѓе, кои за првпат го виделе Витенберг „ги подигале рацете кон небото и го фалеле Бога што дозволил светлината на вистината да заблеска од овој град, како некогаш од Сион, и оттаму да се рашири до најоддалечените земји” (Исто, b. 4, ch. 10). {ГБ 139.1}

Лутер, во поглед на заблудите на римокатолицизмот, сѐ уште бил само делумно обратен. Но, кога ја споредувал Библијата со папските декрети и одлуки, тој бил вчудовиден. „Ги читам папските декрети”, пишувал тој, „и… не знам дали папата е антихрист или негов апостол, толку лажно Христос е прикажан во тие декрети и распнат во нив” (Исто, b. 5, ch. 1). Сепак, во тоа време Лутер сѐ уште бил приврзаник на Римската црква и не помислувал дека некогаш ќе се оддели од неа. {ГБ 139.2}

Списите на реформаторот и неговата наука се прошириле до секоја нација во христијанскиот свет. Делото се проширило во Швајцарија и Холандија. Во Англија неговите учења биле примени како слово на животот. Вистината, исто така, навлегла и во Белгија и Италија. Илјадници луѓе се ослободиле од нивната смртоносна тага и се пробудиле во радоста и надежта за посветол живот на вера. {ГБ 139.3}

Поради нападите на Лутер, Рим станувал сѐ поогорчен, па некои од неговите фанатички противници, дури и меѓу докторите на католичките универзитети, изјавиле дека оној, кој би го убил овој бунтовен монах, со тоа не би згрешил. Еден ден, еден странец, со пиштол сокриен под наметката, му се приближил на реформаторот и го прашал зошто се движи така сам. „Јас сум во Божјите раце”, одговорил Лутер. „Тој е моја сила и мој штит. Што ми може човекот?” (Исто, b. 6, ch. 2). Кога ги слушнал овие зборови, странецот побледел и побегнал од него како од присуство на небесен ангел. {ГБ 140.1}

Рим сакал да го уништи Лутера, но Бог бил негова одбрана. „Неговите учења насекаде се слушале: – „во колиби и манастири… во замоците на благородниците, на универзитетите и во кралските палати”, и насекаде се појавувале благородни луѓе подготвени да ги поддржат неговите напори” (Исто, b. 6, ch. 2). {ГБ 140.2}

Некаде во тоа време Лутер, читајќи ги делата на Хус, открил дека чешкиот реформатор ја прифатил големата вистина за оправдувањето со вера која самиот тој ја истакнувал и проповедал. „Сите ние”, рекол Лутер, „Павле, Августин и јас сме хусисти без да го знаеме тоа”. „Бог сигурно ќе го казни светот”, продолжил тој, „затоа што вистината му била проповедана пред еден век, а била спалена” (Wylie, b. 6, ch. 1). {ГБ 140.3}

Во едно писмо упатено до царот и до германското благородништво, Лутер напишал за папата: „Одвратно е да се гледа човек кој се прикажува за Христов намесник, како живее во поголем раскош од царот. Дали со тоа покажува сличност со сиромашниот Исус и скромниот Петар? Тој, велат тие, е господар на светот! Но, Христос, за чијшто намесник се смета, рекол: „Моето царство не е од овој свет”.  Може ли власта на намесникот да биде поголема од онаа што ја има неговиот претпоставен?” (D’Aubigne, b. 6, ch. 3). {ГБ 140.4}

За универзитетите Лутер пишувал: „Многу се плашам дека универзитетите ќе станат широка врата на пеколот, освен ако во нив трудољубиво не се објаснува Библијата и ако не се всадува во срцата на младите. На никого не му препорачувам своето дете да го испраќа таму каде што Библијата не е врвно мерило. Секоја институција во која постојано не се проучува Божјата реч мора да се изопачи” (Исто, b. 6, ch. 3). {ГБ 140.5}

Овој апел со секавична брзина се раширил низ цела Германија и имал силно влијание врз народот. Целата нација била разбранувана, и многумина се собрале под знамето на реформацијата. Противниците на Лутер, горејќи од желба за освета, побарале од папата да преземе решителни мерки против него. Решено е неговите учења веднаш да се осудат. На реформаторот и на неговите приврзаници им бил даден рок од шеесет дена; во спротивно сите ќе бидат исклучени од црквата. {ГБ 141.1}

Тоа била страшна криза за реформацијата. Со векови римските осуди за исклучување од црквата претставувале ужас за моќните владетели; тие фрлиле во несреќа и очај силни царства. На оние, врз кои паднале осудите, се гледало со страв и ужас; им бил оневозможен секаков допир со нивните блиски, а со нив се постапувало како со оние кои се ставени надвор од законот и кои треба да се прогонуваат до истребување. Лутер не бил слеп за бурата што требало да се истури врз него, но тој цврсто стоел, верувајќи во Христа како негов помошник и штит. Со вера и храброст на маченик, тој напишал: „Што ќе се случи не знам, ниту пак ми е важно да знам… Ударот нека падне каде што сака, јас не се плашам. Ниту еден лист од дрвото не паѓа без волја на нашиот Отец, а колку повеќе Тој се грижи за нас! Лесно е да се умре за словото, кога словото, кое станало тело, умрело за нас. Ако умреме со Него, со Него и ќе живееме, кога ќе поминеме по патот по кој Тој поминал пред нас, ќе бидеме таму каде што е и Тој и ќе живееме со Него засекогаш” (Исто, 3d London ed., Walther, 1840, b. 6, ch. 9). {ГБ 141.2}

Кога папското послание стигнало до Лутера, тој рекол: „Јас го презирам и го отфрлам како безбожно, лажно… Во него се осудува самиот Христос… Се радувам што можам да поднесам такви зла за напредокот на делото. Веќе чувствувам поголема слобода во моето срце; зашто најпосле знам дека папата е антихрист, и дека неговиот престол го претставува престолот на сатаната” (D’Aubigne, b. 6, ch. 9). {ГБ 141.3}

Сепак, барањето на Рим не останало без дејство. Затворите, мачењата и мечот претставувале силно оружје за изнудување на покорност. Слабите и празноверните трепереле пред декретот на папата. Иако мнозинството сочувствувало со Лутер, сепак, мнозина сметале дека животот е премногу драгоцен за да се ризикува за делото на реформата. Сè укажувало на тоа дека делото на реформаторот се ближи кон својот крај. {ГБ 142.1}

Но, Лутер бил бестрашен. Рим ги фрлил своите анатеми против него, и светот бил убеден дека Лутер мора, или да загине, или ќе биде принуден да попушти. Но, Лутер, со неверојатна сила, упатил реципрочни обвинувања против Рим и јавно ја објавил својата намера засекогаш да се оддели од црквата. Во присуство на мноштво студенти, доктори и граѓани од сите редови, Лутер ја запалил папската була, заедно со канонските закони, декретите и некои списи кои ја поддржувале папската власт. „Моите непријатели”, рекол тој, „со спалувањето на моите книги можеле да му наштетат на делото на вистината во очите на обичните луѓе и да ги упропастат душите, од таа причина сега и јас ги спалувам нивните книги. Започна сериозна борба. Досега со папата само си се играв. Ова дело го започнав во Божјо име, тоа ќе заврши без мене, со Негова сила” (Исто, b. 6, ch. 10). {ГБ 142.2}

На прекорите од своите непријатели, кои ја исмевале слабоста на неговата работа, Лутер одговорил: „Кој знае, можеби Бог ме избрал и ме повикал, зар не би требало да се плашат дека, презирајќи ме мене, го презираат самиот Бог? Мојсеј бил сам при заминувањето од Египет; Илија бил сам во времето на царот Ахав, Исаија сам во Ерусалим; Езекиел сам во Вавилон… Бог никогаш не избрал за пророк некој првосвештеник или некоја друга личност, обично бирал едноставни и презрени луѓе, еднаш дури и пастирот Амос. Во сите времиња, светите луѓе биле од Бога повикани да ги укоруваат великаните на своето време, царевите, кнезовите, свештениците и мудреците, излагајќи го со тоа во опасност својот живот. Не велам дека сум пророк, но велам дека треба да се плашат што сум осамен, додека нив ги има многу. Сигурен сум дека Божјото слово е со мене, и дека тоа не е со нив“ (Исто, b. 6, ch. 10). {ГБ 142.3}

Сепак, Лутер не се решил за конечно одвојување од црквата без страшна внатрешна борба. Во тоа време пишувал: „Секој ден сѐ повеќе чувствувам колку е тешко да се ослободиш од нешто што ни е всадено во душата уште од детството. О, колку болки ми предизвика, иако го имав Писмото на моја страна, додека се убедив самиот себеси дека морам да му се спротивставам на папата, и да го прогласам за антихрист? Колкави беа страдањата на мојата душа! Колкупати самиот на себе со горчина си го поставував прашањето кое толку често се слушаше од устата на папистите: „Зар само ти си мудар? Зарем е можно сите останати да се во заблуда? Што ќе биде ако ти сепак не си во право, а си вовлекол во заблуда толку души кои на крајот засекогаш ќе пропаднат?“ „Така се борев со себе и со сатаната, сѐ додека Христос со Своето непогрешливо слово го утврди моето срце против овие сомнежи” (Martyn, pages 372, 373). {ГБ 143.1}

Папата му се заканил на Лутер со исклучување од црквата ако не се откаже, и сега заканата се исполни. Се појавила нова папска була со која реформаторот конечно е прогласен за исклучен од црквата и јавно жигосан како проколнат од небото, а исто такво проклетство паднало и врз сите оние кои би го прифатиле неговото учење. Големата борба започнала со сета жестокост. {ГБ 143.2}

Сите оние кои Бог ги користи да ги објават вистините кои се специјално применливи за нивно време, неизбежно мораат да наидат на противење. Во деновите на Лутер постоела сегашна вистина – вистина која во тоа време била од особена важност. И денес постои сегашна вистина за црквата. Оној кој прави сѐ според советот на Својата волја, нашол дека е потребно луѓето да ги доведе во разни околности и да им довери такви должности кои се својствени на времето во кое тие живеат и на условите во кои се наоѓаат. Доколку знаат да ја ценат привремената светлина, пред нив ќе се отворат и подлабоки погледи за вистината. Но, денес, повеќето луѓе исто толку малку се стремат за вистината колку и следбениците на папата кои се подигнале против Лутер. Како и во минатите векови, и денеска постои наклоност да се примаат човечките традиции и теории. Оние кои ја проповедаат вистината за ова време не треба да очекуваат дека ќе наидат на подобар прием отколку реформаторите во поранешните векови. Големата борба меѓу вистината и заблудата, меѓу Христа и сатаната, сè повеќе ќе се заострува до крајот на светската историја. {ГБ 143.3}

Исус им рекол на Своите ученици: „Да бевте од овој свет, тогаш светот ќе го љубеше своето; но бидејќи не сте од светот, туку Јас ве избрав од светот затоа светот и ве мрази. Помнете ги зборовите што ви ги реков Јас: ниеден слуга не е поголем од својот господар. Ако Мене Ме гонеа, и вас ќе ве гонат; ако Моите зборови ги запазија, и вашите ќе ги запазат” (Јован 15:19.20). Од друга страна нашиот Господ јасно изјавува: „Тешко вам кога ќе почнат сите луѓе да зборуваат добро за вас. Зашто и нивните татковци така им правеа на лажните пророци” (Лука 6:26). Духот на денешниот свет, не е во поголема хармонија со Христовиот Дух отколку во поранешните времиња. Оние кои денеска го проповедаат Божјото слово во неговата чистота, нема да бидат примени со поголема наклоност отколку во поранешните времиња. Формите на спротивставувањето на вистината можат да се променат, непријателството може да биде помалку отворено, бидејќи е посуптилно; но истиот антагонизам сè уште постои и ќе се манифестира до крајот на времето. {ГБ 144.1}